son haberler

Kıraathane

Yayınlanma Tarihi: 25 Mayıs 2018 okunma

Zeki ORDU zekiordu.zekiordu@gmail.com

Kıraatin, okuma demek olduğunu bilenler bilir. Eskiden kıraat ilmi bile vardı. O zamanlar bu Kur’an okuma ilmi olarak yapılıyordu. Yani büyüklerimiz bir eserin nasıl okunacağının dahi ilmini gösteriyormuş.

Sosyal ve kültürel değişmesiyle başlayan bazı alışkanlıklarımız oldu. Hatta bu alışkanlıklarımız gündelik hayatın bir parçası oldu. Kıraathaneler bunlardan biriydi.

Tanzimat’tan sonra müşterilerin okumaları için gazete ve dergi bulundurularak bir nevi okuma odası haline getirilmiş yerlerdi.

Günümüzde kıraathaneler, kahvehanelere dönüşünce mahiyeti de değişti birden. İlk yıllarda birer kültür merkezi niteliği taşıyan kıraathanelerin zamanla ‘oyun hane’ şekline dönüşmesi hüzün verici olmuştur.

İlk halindeyken çayların bahane edilerek koyu sohbetlerin olduğu, gazete ve mecmuaların didik didik okunduğu, bazı şiir ve metinler üzerinde neredeyse akademik mütalaaların yapıldığı yer olmaktan çıkıp, yoğun sigara dumanı, ağır nefes kokuları ve desibeli yüksek gürültüler arasında edebe gayri mugayir derecede argo ifadelerin konuşulduğu yer olmuştur. Kısa süre sonra da kıraathane adını kahvehane olarak değiştirmiştir.

Zaman geçtikçe yeni tür kahvehanelerin çoğalması ve hep aynı şekilde işletilmesi ‘sohbet haneleri’ çay ocaklarına devretmişlerdir. Ancak çay ocakları her ne kadar gönül itibariyle geniş olsalar dahi mekân olarak küçüktüler. Ancak belirli sayıda kişiler gelebileceği ve kısa süreli kalacakları yerlerdi. Zaten oraya gidenler sadece çay içmiyorlar mutlaka bir arkadaşı ile sohbet ediyorlardı.

Kıraathaneler aranır olmuştu. Bu bir ihtiyaçtı. Ancak bu şekilde açılan bir müessesenin gelirinin olma ihtimali yok gibiydi. Yani yapılan hizmet, çekilen yorgunluk yapılan işe değmiyordu. Ayrıca kira ve vergileri karşılamaya yetmiyordu gelirleri.

Elbette bazı şeyler iş olsun diye de yapılmıyordu. Sonra dernek adı altında faaliyet gösteren yerler olsa dahi kısa zaman sonra ‘lokâl’ adı verdikleri kısımları yine ‘oyun hane’ şekline dönüyor bazı fırsatlar kaçırılıyordu.

Dost meclislerinde buluğ çağına gelmiş çocukları olan aileler nesli nasıl kurtaracaklarından bahsediyor, her şeyin bozulduğunu söylüyorlardı. Bunları açıklarken asla kendilerine suç bulmuyorlar, kahveden yorgun kafayla çıkıp evine vardıklarında neden yorulup da uyuduğu belli olmayan ve şikâyet ettikleri evlatları uykuya dalmış oluyordu. Zaten mazeret hazırdı: “Neyi eksik?”

Aslında kültürel değerlerimizden yavaş yavaş uzaklaşıyordu. Bu sadece kahvelerin çoğalmasından değildi yalnızca. Belki kıraathanelerin azalmasının bazı değerleri kaybetmede tesiri vardı ama sadece o da değildi elbet. Televizyon, radyo, internet, cep telefonları, muhtelif eğlence yerleri, bir takım ‘haneler’ ayrı ayrı etkenlerdi. Bir de buna bizim eğitimsizliğimiz ilave olunca yara daha da büyüyordu.

Her şeye rağmen ayakta kalmış veya kalmaya çalışan birkaç dost sohbet edecekleri yerleri arıyordu.

Yazımızı  Ekrem H. Ayverdi’nin bir hatırası ile bitirelim.

“Şehzâdebaşı’ndaki Fevziye Kıraathanesi’ne yaşımız çok genç olduğu için giremez, fakat önünden geçerken mecmûa ve kitaplara dalmış olanları seyretmek için adımlarımızı yavaşlatırdık.”

Biz de sözümüzü keselim bari…

Bir parti şeye var mısınız?..

Siz de yorum yapın, görüşlerinizi belirtin.

Yazarın Diğer Yazıları

Yazarın tüm yazıları.

TORUL’U ANARKEN

7 Mart 2024 okunma
Aradan yedi ay gibi bir zaman geçti. Geçmiş notlarımı incelerken 20 Temmuz 2023 tarihinde yani sıcak bir yaz gününde yolum Torul’a uğramış; orada bulunan bir çay ocağında mola vermiştim. Daha sonra 12 Kasım 2023 tarihinde “Torul’da Bir Çay Bahçesi”... Devamını Oku

KAĞIZMAN’IN ÇİÇEKLİ ÇAYI

18 Şubat 2024 okunma
Bazen bizim basitmiş gibi görüp, tarihe mâl olan o kadar çok şey vardır ki kayıt altına alınmadığında unutulup gider. İnsan hayatında olduğu gibi toplumların hayatına girmiş ve zaman içinde yok olmuş neler vardı kim bilir? Tarihi ve kültürel değerlerin... Devamını Oku

DERELİ’Yİ GÖRELİ

6 Şubat 2024 okunma
Nemli bir yaz ayıydı. Takvimler 18 Temmuz 2023 tarihini gösterirken düştüm yollara. Maksadım daha önce ayak basmadığım toprakları yerinde görmekti. Her ne kadar uzun sür kalamayacak olsam da en azından dünya gözü ile etrafı bir temaşa edip, havasını... Devamını Oku

AYVACIK SAKİN ŞEHİR OLUR MU?

25 Ocak 2024 okunma
Yolumun Samsun’un Ayvacık ilçesine düşmesiyle şehri bira dolaştıktan sonra Belediye Başkanı ile bir görüşme yapmak istedim. Her vatandaş gibi görüşme için sıramı aldım ve davet edilince makama kabul edildim. Daha içeri girer girmez Ordu’nun Perşembe... Devamını Oku

ÇAMOLUK: GİRİŞİ OLUP ÇIKIŞI OLMAYAN İLÇE

10 Ocak 2024 okunma
Takvimler 23 Temmuz 2023’ü gösteriyordu. Sahilin hem kavurucu hem de buram buram terleten sıcağından uzaklaşmak için daha güneyine doğru birkaç günlük bir ziyaret etmeyi planladım. Ünye’den yola çıkıp, sahil boyu yol aldıktan sonra, Giresun’un Dereli... Devamını Oku

ÇATALPINAR’DA BİR GÜZ VAKTİ

4 Ocak 2024 okunma
Takvimler aralık ayını gösteriyordu. Bölge sonbaharın güzel anlarını yaşıyordu. Sararmış yapraklar yer ile buluşu hasbihal etmeye başlamış, daha önce aynı dalı süslemiş diğer yaprakların da yanına gelmesini bekliyordu. Yazın terleten sıcaklığı... Devamını Oku

İSLİ DEMLİK ÇAYEVİ

22 Aralık 2023 okunma
  Her ne kadar “Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı var” denişe de çayın yeri bir başladır. Çay; dost ile de içilir düşman ile de… Kalabalıkta da içilir, yalnızken de… Evde, parkta, piknikte, lokantada ve buna benzer yerlerde içilen sıcak bir... Devamını Oku

KÜRTÜN

11 Aralık 2023 okunma
Karadeniz’e yüksekten bakan bir vatan toprağı. Tarihi de coğrafyası da incelemeye değer. Geçmişi bazen hazin, bazen göğüs kabartan bir özelliğe sahip. Biz tarihine ve coğrafyasına teferruatlı bir şekilde girmemiz mümkün değil. Hani “Geçiyordum... Devamını Oku

BİR KÜLTÜR TEMSİLCİSİ: AHMET SOYLU

2 Aralık 2023 okunma
  Kendisi ile tanışmadan önce ismini duymuştum. Ne zaman arkadaşlarla kültürel bir araştırmadan bahsedilse bana “Siz Ahmet Soylu’yu tanıyor musunuz” sorusunu sorarlardı. Ben de il zamanlar “hayır” cevabı versem de zamanla “İsmini sık duyuyorum”... Devamını Oku

ŞEHİT CEMAL MUTLU İLKOKULU ZİYARETİ ÜZERİNE

27 Kasım 2023 okunma
Emekli olduktan sonra eğitim camiasından kopmamak için belirli aralıklarla okul ziyaretleri yaparım. Bir eğitim-öğretim dönemi içinde her okulu en az bir defa ziyaret eder, yeni arkadaşlarla da tanışırım. Kültürel faaliyetlerim devam ettiği için de onlardan... Devamını Oku