son haberler

Sefaret İmamı Ünyeli Mustafa Hâfız Şükrü Efendi

Yayınlanma Tarihi: 26 Nisan 2019 okunma

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Büyükelçilik kançılaryasının bir parçası olan Sefaret İmamlarını aynı işlevi görmeseler de bugünkü Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde yurt dışında görev yapan din görevlilerinin öncüsü olarak kabul etmek gerekir. Osmanlı Devleti’nde gerek fevkalâde elçiler ve gerekse ilk ikamet elçilikleri maiyetinde kimi zaman imamlara da yer verildiği görülmektedir. II. Abdülhamid döneminde 1891 yılında ve müteakiben Büyükelçilik vasfına sahip Berlin, Londra, Paris, Roma, St. Petersburg, Viyana ve Washington’daki yedi Osmanlı sefarethanesine birer imam tâyin edilmişti.1

Sefaret imamları imtihan sonucu Meşîhat Dairesi(Şeyhülislâm Kapısı) tarafından seçilirdi. Daha sonra sefaret imamlarını belirleme işi Meşihat Dairesi yerine Hariciye Nezaretine (Dışişleri Bakanlığı) bırakıldı. Sadece medrese mezunu olmaları yetersiz görüldüğü için Mekteb-i Hukuk mezunları arasından seçilmelerine özen gösterildi. İlk tâyin edilen isimler, zorunlu bir istisna dışında II. Abdülhamid’in saltanatının sonuna kadar görevlerinde kaldılar.1

Berlin’e tâyin edilen ilk sefaret imamı Yahya Hilmi Efendi, II. Meşrutiyet döneminde bir süre daha vazifesine devam etmiştir. Fakat 1913 yılında sefarethaneden izin almaksızın yurda dönmesinden dolayı azledilmiş ve yerine Ortaköy Câmii İmamı ÜNYELİ Hâfız Şükrü Efenditâyin edilmiştir.2

Şükrü Efendi; Türk müzisyeni, İstanbullu Ortaköy (Büyük Mecidiye) Câmii İmamı Hâfız Aziz Efendi’nin kayınbiraderi idi. Aziz Efendi, hemşiresinin zevci yani eniştesi olan Berlin Sefareti İmamı Şükrü Efendi ile birlikteKürkcilerKapusu’nda yaptırdıkları evde otururdu.3

ÜNYELİ Hâfız Şükrü Efendi’nin Berlin’de çok önemli hizmetler yaptığı anlaşılmaktadır. XVIII. yüzyılın sonlarına doğru Schwetzingen’de yaptırılan câminin yenilenmesine katkıda bulundu. Birinci Dünya Savaşı sırasında İtilâf Devletleri safında savaşırken esir düşen Müslümanların tutulduğu WünsdorfCâmii’nde de önemli işler yaptı.1

Osmanlı Berlin Sefaretinin ilga edilmesinden sonra muhtemelen Almanya’da evlendiği için Türkiye’ye bir daha dönmedi. Hâfız Şükrü Efendi’nin Türkiye’de de Mevhibe Hanım isminde bir eşi bulunmaktaydı. Hâfız Şükrü’nün vefatının ardından Mevhibe Hanım eşinin metrukâtının kendisine teslimi için müracaatta bulunmuştur.4

Hâfız Şükrü Efendi Berlin’deki ilk daimî elçi Ali Aziz Efendi’nin vefatı üzerine III. Friedrich Wilhelm’in emriyle kurulan ve bugün Berlin Şehitliği olarak anılan Müslüman mezarlığının 1920/21’li yıllarda bakımını üstlendi, ihyâsında büyük emekleri ve gayretleri oldu.5Burası, Birinci Dünya Savaşı’nda tedavi için getirilen yaralı Osmanlı subaylarının defnedildiği bir şehitlikti. Yenilgiler sonrası sarıldığımız bir şefkat mekânı gibi…

Halk arasında Türk Câmii(TürkischeMoschee) denilen ve çökmeye yüz tutmuş olan bir dergâh da 1920 yılında büyükelçilik imamı Hâfız Şükrü Efendi’nin gayretleriyle tamamen yenilenmişti.6

16 Eylül 1871 yılında doğan Hâfız Şükrü Efendi, 07 Mart 1924 tarihinde 53 yaşında vefat etti. Şükrü Efendi bakımını yaptığı bu mezarlığa defnedildi. Daha sonra, 1930’a kadar mezârlığın bakımını sürdüren Alman eşi Nûriha Hanım da çok geçmeden eşine bu dünyada olduğu gibi ötekinde de yoldaşlık etmek için buraya gömülür.Alman eşi ve kendisinin kabri aynı mezarlıkta bulunmaktadır.

Şükrü Efendi’den sonra 1930’a kadar mezarlığın (Berlin Türk Şehitliği – TürkischerFriedhof)bakımını Alman eşiNûriha Hanım yapar ve ondan sonra da Nûriha Hanım’ın kardeşi bu görevi sürdürür ve 1965 yılında bu görevi vefakâr ilk nesil göçmen Türk işçileri devralır. Hâfız Şükrü Efendi’nin mezar taşı üzerindeki yazılar neredeyse tamamen kaybolmak üzeredir.Berlin Türk Şehitliğindeki (Mezâristan-ı İslâmî) diğer mezar taşlarını da aynı akıbet bekliyor.7

Sefir İmamı Hâfız Şükrü Efendi’nin mezar taşında:“Hûvel Bâki,Vefâtında derin bir hazan … / İmam ŞükriEfendi … /Sâbık Osmanlı Sefâreti İmamı iken bu kabristanı yeniden te’sis ve .. Berlin’de irtihâl-i dâr-ı Bekâ eden merhûmunrûhunaFâtiha.Velâdeti: 16 Eylül 1871 Ünye. Vefâtı 7 Mart 1924 Berlin. / Hierruhet im festen Glauben an Gottmeinlieber Mann Obergeistlicher der TürkischenBotschaft u. GründerdesMohamedanischenFriedhofsHafizSchükri. GebzuUnijeh 1871. ..zu Berlin 1924. Gottriefihnaus den Leiden der Zeit. IhmfolgteseineFrauNurihaSchükri, geb. Schulz 20.10.1876, gest. 21.12.1930.”8

Berlin’de ColombiadammCaddesi üzerinde‚ Şehidlik Mezarlığı var. Çok eskiden Mezâristan-ı İslamî olarak adlandırılmış. Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale’de yaralanan Zeki Memduh Bey ve Süleyman Efendi’nin tedavilerinin ölümle sonuçlanması sonunda buraya gömülmüş olmalarından bu sıfat.Abdülaziz’in emri ile burada medfun olanların anısına Alman MimarGustavVoigtel tarafından bir âbideinşâa edildi. Sonraları buraya defnedilen müslümanlarçoğaldı.Orayı çoğaltanlardan biri de elçiliğin din görevlisi olan Hâfız Şükrü Efendi’dir. Şu anda bu mezarlığın bakımını son Osmanlı Elçiliği’nin din görevlisi Şükrü Efendi’nin baldızı olan Alman bir hanım yapıyor. İyice yaşlanmış bu hanıma bir kaç senedir yardım eden de var. Ama burasının hem bizlere bir külliye olacak şekilde hem de mezârların bakımı yönünden bizlerin daha çok vefakârlığına ihtiyacı var.8

Wünsdorf kasabasındaki Türk şehitliği ve esir kampında 1915 Temmuz’unda hizmete açılan, minaresiyle Osmanlı tarzı câmileri aratmayan diğer birgüzel eser olanWünsdorf Câmii[Halbmondlager Esir Kampı (HİLÂL) Câmii], 1926 yılına kadar ibadete açık kalmıştır. Kamptason kalan esirlerin ülkelerine geri dönmesi, özellikle de bu câminin yaşatılmasında önemli rolü olan Berlin Türk Büyükelçiliği din görevlisi Hâfız Şükrü Efendi’nin 1924 yılında vefatının ardından câmi sahipsiz kalmıştır. Alana tank fabrikası yapılınca 1926 yılında câmi sökülmüştür.9

Sefaret İmamlarının bazılarının adları, aralanan Masonluk Giz Perdesi ardından gün yüzüne çıkıverdi. 2003 yılında ilk kez kapılarını basına açan masonlar, akabinde internet sitesinde de amaçlarını ve ilkelerini açıkladılar. Türkiye ve dünyadaki ünlü masonları deşifre ettiler ama sadece hayatta olmayanları!10

Hür ve Kabul Edilmiş Büyük Mason Locasıbelgelerinde,mason olan din adamları listesi; Şeyhülislâm Musa Kâzım Efendi, Şeyhülislâm İzzettin Efendi, Şeyhülislâm Hayri Efendi, Müderris Mahmud Esad Efendi, Berlin Sefareti Baş İmamı Mustafa Hâfız Şükrü, Sefaret İmamı Haşim Veli, bir dönem Darulfünun’da rektörlük yapan BabanzâdeAhmed Naim Bey diye sıralanıyor…10-11

Osmanlı’nın “içeriden çökertilmesinde” başlıca faktörlerden birisi olan Sabetaycı yapılanmave Masonik Tapınak ŞövalyeleriCumhuriyet kurulurken de çok etkiliydi.12 İslâmî cemaatler ve tarikatlar Cenneti ülkemizde teyakkuzda olmak ve devletin bekası adına bu ciddî konuyu ihmale bırakmamak önceliklerimiz arasında olmalıdır!Zincirin halkalarını birleştirebilmenin, tekerrür etmemesi için tarihten ders alabilmekle eşdeğer olduğunu unutmamak gerek!

Atatürk’ün tâlimatı üzerine Türk Mason Cemiyeti bütün mal varlığını Halkevlerine devrederek 14 Ekim 1935’te çalışmalarına son verip “uyku dönemi”ne girdi.Genel olarak I. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan Arap devletlerinde ve diğer İslâm ülkelerinde masonluk gittikçe yoğunlaşan Siyonizm hareketleriyle ve özellikle İsrail Devleti’nin kuruluşuyla irtibatlandırılarak Yahudilerin İslâm’a karşı bir komplosu ve Avrupa sömürgeciliğinin İslâm ülkelerine yönelik bir aracı olarak değerlendirilmiştir.12

Makalemizi Abdurrahman DİLİPAK’ınşu sözleri ile noktalayalım:13Arkadaşlar tarih övgü ya da sövgü kitabı değildir. Ders alınır ders! Artık övünmeyi, dövünmeyi bırakalım da karanlığa küfretmeyi bırakıp bir mum yakalım. Zira ışık geldiğinde karanlık yok olur. Karanlık aydınlığın yokluğudur. Selâm ve dua ile…

KAYNAKÇA :

1KILIÇ, Dr. Öğr. Üye. Musa – Osmanlı Devleti’nin Sefaret İmamları, AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 16, sh. 762 – 782, Mart 2019.

2BOA, İ.HR, 431/6: 17 Nisan 1913; BOA, BEO, 4164/312295: 19 Nisan 1913.

  3KOÇU, Reşat Ekrem – İstanbul Ansiklopedisi, 3. Cilt, sh. 1706, 1960.

4BOA, HR.İM, 100/73: 24 Mart 1924.

5BALİÇ 1989: 520 – 521; AKKAYA: www.sabahulkesi.com ; ERTÜRK: www.academia.edu/32116450.

  6Ali Paşa Câmii ve Türbesi / III. Ülkede İslâmiyet http://muhaz.org/ali-pasa-camii-ve-turbesi-v4.html?page=41

  7KAM, Rüştü – Berlin Türk Şehitliği, Kültür ve Turizm Ataşesi, 15 Kasım 2018, www.ha-ber.com.

  8AKKAYA, Kadri – Berlin Şehitlik Câmii Mezârlığı, Sabah Ülkesi Dergisi, Nisan 2013, sh. 70 ff.

9ERTÜRK, İdris – Almanya’da Unutulmuş Bir Câmimiz ve Şehitliğimiz: Wünsdorf, https://www.academia.edu/32116450/Almanyada_Unutulmu%C5%9F_Bir_Camiimiz_ve_%C5%9Eehitli%C4%9Fimiz-_%C4%B0dris_Ert%C3%BCrk.pdf

10YALÇIN, Soner – İşte Ünlü İslâmcı Masonlarhttps://odatv.com/iste-unlu-islamci-masonlar-1802081200.html

11İÇGEN, Levent – Masonlar Giz Perdesini Araladı, 04 Kasım 2005, http://www.gazetevatan.com/masonlar-giz-perdesini-araladi-63741-gundem/

12ÖZCAN, Azmi – Masonluk, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/masonluk

13DİLİPAK, Abdurrahman – Masonluk, FETÖ, “cemaat” vs! 08 Ağustos 2018 www.yeniakit.com.tr.

Siz de yorum yapın, görüşlerinizi belirtin.

Yazarın Diğer Yazıları

Yazarın tüm yazıları.

Rahmetle Anıyoruz…

12 Ekim 2021 okunma
Merhum Yazarımız M. Ufuk Mistepe’nin Ünye’ye dair yazılarını ve makalelerini yazar arşivinden okuyabilirsiniz. Merhum Yazarımızı rahmetle anıyoruz. Mekanı cennet... Devamını Oku

Canik’te İdarî Yapı ve Osmanlı’da Yenileşme Zarureti (1793 – 1851)

10 Temmuz 2020 okunma
Bu makalede Ünye’nin 1790 – 1850’li yıllardaki idarî yapısı, Doç. Dr. Abdullah SAYDAM’ın 33 sayfalık çalışmasına dayanarak, özet olarak aktarılacaktır. Sultan II. Mahmud, saltanatının sonlarına doğru Orta ve Doğu Karadeniz bölgesindeki idarî... Devamını Oku

Araştırmacılık Terimleri

3 Temmuz 2020 okunma
Ünye hakkında araştırma yapanların ve okuyucularımızın, sıkça karşılaştıkları bazı Osmanlıca Tarih Terimleri’nin anlamlarını bilmeleri, yazılanların anlaşılması açısından önemli bir husustur. Bu itibarla başlangıç olarak ehemmiyet arz eden... Devamını Oku

Ünye Mûsikî Tarihinde Ali Riza Sağman

26 Haziran 2020 okunma
‘Ünye Şarkı ve Türküleri’ kitabımda Ünye Mûsikî Tarihi’ne damgasını vurmuş, tespit edebildiğimiz şahsiyetleri kısaca da olsa tanıtmaya çalışmış idim. Aslında her bir musikîşinasın ayrı ayrı ele alınması icap eder. Başlangıç olmak üzere... Devamını Oku

Satıroğulları Ünyeli Müftü Sülâlesi

19 Haziran 2020 okunma
2017 yılında altı bölüm halinde yayımladığımız “Ünye Müftüleri” adlı yazı dizimizde bir müftü sülâlesinin bu tarihçeye damgasını vurduğunu görüyoruz. Ailenin ahvadlarından Satıroğulları ailesi Keşaplı Sokak’tan komşumuz olurlar. ÖZPAKER... Devamını Oku

Ünye Uğrak Vapurlarını Tanıyalım

12 Haziran 2020 okunma
Su buharı gücüyle çalışan gemileri VAPUR olarak adlandırıyoruz. Önceleri yandan çarklı olarak yaşamımıza giren vapurlar daha sonra günümüzün dizel elektrik tahrik sistemi donanımlı enerji tasarrufu sağlayan modellerine erişinceye değin XIX. yüzyılın... Devamını Oku

Ünye Tarihi, M.Ö. XV Bin Yılına Uzanıyor Mu? – I

5 Haziran 2020 okunma
Kelleroğlu M. Bahattin Bey, kaynak belirtmeksizin; “Ünye, Milât’tan 1270 sene evvel vuku bulan Turuva Muharebe-i Meşhuresi’nden sonra, Karadeniz sahilinde tesis edilmiş müstemlekelerden birisi olup, ismi kadimi (One) veyahut (Oney)’dir.” demişti.1 Ünye’de ilk... Devamını Oku

Kimler Geldi Kimler Geçti ?

29 Mayıs 2020 okunma
Ünye ve hinterlandı tarihî seyir içerisinde birçok kavim ve milletlere ev sahipliği yapmıştır. Muhtelif köşe yazılarımızda dile getirdiğimiz bu kitlesel değişimleri bir arada ve kronolojik düzen içerisinde değerlendirmenin daha uygun olacağını... Devamını Oku

Ünye ve Hinterlandında Oğuz – Türkmen Boyları ve Yer Adları

22 Mayıs 2020 okunma
Makalemizin araştırma konusu 24 ana Oğuz boyu ile Oğuz asıllı Türkmen kabilelerinin Ünye ve hinterlandındaki (Ordu, Fatsa, Terme, Akkuş) bazı yerleşim noktalarıdır. Türkmen boy, bölük, uruk (oymak, öz) ve tirelerinin (oba, aile) adlarını Yrd. Doç. Dr. Aydın... Devamını Oku

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında Ünye ve Ordu

15 Mayıs 2020 okunma
Ulusal düzeyde ekonomik ve sosyal kalkınma yanında, bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesinde ve ülke genelinde dengeli bir kalkınmanın sağlanmasında il ve ilçeler, temel birimler olarak değerlendirilmek durumundadır.1 İlçelerin, illerin ve bölgelerin... Devamını Oku