son haberler

Taş Fırın

Yayınlanma Tarihi: 31 Mayıs 2019 okunma

Zeki ORDU zekiordu.zekiordu@gmail.com

Her şey devrine göre kıymetli. Tabiri caizse “Ekmek elden su gölden” yaşıyoruz.

Eşyanın az olduğu zamanlarda değeri de fazlaydı. Şimdiki gibi “kullan at” at tarzı eşyalar yoktu.  Kullandığımız şeyler bozulursa mutlaka tamir edilirdi. Hiçbir eşya zayi edilmezdi.

Özellikle köylüler çok şeyden mahrumdu. Fabrikasyon ürünler  hayatımıza girmemişti. Yiyeceklerimizi kendimiz üretir kendimiz tüketirdik. Ne bünyesinde “hormon” vardı ne de “kimyevi” maddeler… Her şey tabii mecrasında olurdu.

Ekmek temel gıdaların başında geliyordu.  Diğer şeylerin çoğu tarlada yetiştirilir şehirden; şeker, yağ ve gazyağı alınırdı.

Ekmeğin temel maddesi un yani mısırdı. Yaz sonlarına doğru hasat edilen mısır iki şekilde kurutulurdu. Birisi gölge bir yerde uzun süre bekletilir ve bundan elde edilen unlara “Çiğ darı unu” denirdi. Fırında kurutulanın ise “Fırın mısırı” adı verilirdi. Mısırın diğer bir adı da “darı” idi.

Her iki unun lezzeti farklıydı.

Taş fırınlar her mahallede belli sayıda bulunurdu. Mahallenin ortak malıydı yani. Köylü, önemli sayıda kışlık ihtiyacını fırınlar sayesinde görürdü.  Özellikle mısırlar daha çok fırınlarda kurutulurdu. Ayrıca yeşil fasulye, elma, armut ve benzeri meyveler burada kurutulur kış için hazırlık yapılırdı.

Komşular fırında işi olduğu zaman sıraya girerlerdi. Kimse kimsenin hakkına tecavüz etmez, hakkaniyet içinde işlerini görürlerdi. Fırında iş görmenin diğer adı da “Fırın atma” olarak bilinirdi.

Fırınlar önceden çalı çırpılarla yakılır belli bir kıvama gelince ne kurutulacaksa fırına konurdu. Ağzı kapatılıp makul bir süre beklenir, daha sonra kapağı açılarak “havalandırılır” ve içeri konulan şeyler karıştırılırdı. Böylece fırına konulan şeylere hararet eşit etki eder, bir yanı yanar/kavrulurken bir yanı çiğ kalmazdı.

Bu işler yazın sonlarına doğru olurdu. Fırının tavı ayarlanırken fırından çıkan alevler fırın yakıcılarının yüne gelirdi. Dışarının sıcaklığı bir yandan, fırından çıkan alevler bir yandan, “Fırın yakana” zor anlar yaşatırdı. Ancak “Zahmetsiz rahmet olmaz” kabilince bunlara katlanılır, yokluk günleri de düşünülerek işin bir an evvel bitmesi sağlanırdı.

Aslına bakılırsa havanın ve fırının sıcaklığı; yokluğun ve fakirliğin verdiği gönül alevi yanında yok sayılırdı. Mahrumiyetin verdiği hüzün sayesinde içeri akan gözyaşları, terin yanında çağlayanlar gibiydi. Her şeye rağmen fırına koyacak bir şeyi olmak çok önemliydi. Fırının içindekiler sayesinde kimseye el açılmayacaktı.

Çocuklar için fırın, “posul” veya” fosul” demekti. Posul/fosul elmanın soyulmadan büsbütün fırına atılıp bir zaman sonra yenilmek üzere alınması demekti ki çocuklar buna bayılırdı.

Daha sonra bakkallarda kurutulmuş bazı meyveler raflardaki yerini aldı. Buğday unundan ekmek yapan fırınların sayısı arttı. Yokluk günlerinin izi yavaş yavaş silindi. Geriye ne mısır ekmeği için “Fırın atan” kaldı ne de fırının kendisi.

Günümüzde nadir de olsa taş fırınlardan ayakta kalanlar var. Hatta bazıları az da olsa kullanılıyor. Kullanılmayanlar ise yıkılmaya mahkûm edilmiş. Aslında onların koruma altına alınması lazım. Bir zamanlar bir devrin en mühim yapıları olan taş fırınlar özellikle fakirliğin, fukaralığın, zahmetin, terin ve içe akıtılan gözyaşlarının birer sembolü.

Taş fırınlar içindeki alevin yaz sıcağı ile birleşip gönül aleviyle mücadelenin temsilcisidir. Bakmayın adının taş fırın olduğuna ondaki yumuşaklık çok az şeyde var. Ancak “gönlü” olanlar anlar…

Siz de yorum yapın, görüşlerinizi belirtin.

Yazarın Diğer Yazıları

Yazarın tüm yazıları.

TORUL’U ANARKEN

7 Mart 2024 okunma
Aradan yedi ay gibi bir zaman geçti. Geçmiş notlarımı incelerken 20 Temmuz 2023 tarihinde yani sıcak bir yaz gününde yolum Torul’a uğramış; orada bulunan bir çay ocağında mola vermiştim. Daha sonra 12 Kasım 2023 tarihinde “Torul’da Bir Çay Bahçesi”... Devamını Oku

KAĞIZMAN’IN ÇİÇEKLİ ÇAYI

18 Şubat 2024 okunma
Bazen bizim basitmiş gibi görüp, tarihe mâl olan o kadar çok şey vardır ki kayıt altına alınmadığında unutulup gider. İnsan hayatında olduğu gibi toplumların hayatına girmiş ve zaman içinde yok olmuş neler vardı kim bilir? Tarihi ve kültürel değerlerin... Devamını Oku

DERELİ’Yİ GÖRELİ

6 Şubat 2024 okunma
Nemli bir yaz ayıydı. Takvimler 18 Temmuz 2023 tarihini gösterirken düştüm yollara. Maksadım daha önce ayak basmadığım toprakları yerinde görmekti. Her ne kadar uzun sür kalamayacak olsam da en azından dünya gözü ile etrafı bir temaşa edip, havasını... Devamını Oku

AYVACIK SAKİN ŞEHİR OLUR MU?

25 Ocak 2024 okunma
Yolumun Samsun’un Ayvacık ilçesine düşmesiyle şehri bira dolaştıktan sonra Belediye Başkanı ile bir görüşme yapmak istedim. Her vatandaş gibi görüşme için sıramı aldım ve davet edilince makama kabul edildim. Daha içeri girer girmez Ordu’nun Perşembe... Devamını Oku

ÇAMOLUK: GİRİŞİ OLUP ÇIKIŞI OLMAYAN İLÇE

10 Ocak 2024 okunma
Takvimler 23 Temmuz 2023’ü gösteriyordu. Sahilin hem kavurucu hem de buram buram terleten sıcağından uzaklaşmak için daha güneyine doğru birkaç günlük bir ziyaret etmeyi planladım. Ünye’den yola çıkıp, sahil boyu yol aldıktan sonra, Giresun’un Dereli... Devamını Oku

ÇATALPINAR’DA BİR GÜZ VAKTİ

4 Ocak 2024 okunma
Takvimler aralık ayını gösteriyordu. Bölge sonbaharın güzel anlarını yaşıyordu. Sararmış yapraklar yer ile buluşu hasbihal etmeye başlamış, daha önce aynı dalı süslemiş diğer yaprakların da yanına gelmesini bekliyordu. Yazın terleten sıcaklığı... Devamını Oku

İSLİ DEMLİK ÇAYEVİ

22 Aralık 2023 okunma
  Her ne kadar “Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı var” denişe de çayın yeri bir başladır. Çay; dost ile de içilir düşman ile de… Kalabalıkta da içilir, yalnızken de… Evde, parkta, piknikte, lokantada ve buna benzer yerlerde içilen sıcak bir... Devamını Oku

KÜRTÜN

11 Aralık 2023 okunma
Karadeniz’e yüksekten bakan bir vatan toprağı. Tarihi de coğrafyası da incelemeye değer. Geçmişi bazen hazin, bazen göğüs kabartan bir özelliğe sahip. Biz tarihine ve coğrafyasına teferruatlı bir şekilde girmemiz mümkün değil. Hani “Geçiyordum... Devamını Oku

BİR KÜLTÜR TEMSİLCİSİ: AHMET SOYLU

2 Aralık 2023 okunma
  Kendisi ile tanışmadan önce ismini duymuştum. Ne zaman arkadaşlarla kültürel bir araştırmadan bahsedilse bana “Siz Ahmet Soylu’yu tanıyor musunuz” sorusunu sorarlardı. Ben de il zamanlar “hayır” cevabı versem de zamanla “İsmini sık duyuyorum”... Devamını Oku

ŞEHİT CEMAL MUTLU İLKOKULU ZİYARETİ ÜZERİNE

27 Kasım 2023 okunma
Emekli olduktan sonra eğitim camiasından kopmamak için belirli aralıklarla okul ziyaretleri yaparım. Bir eğitim-öğretim dönemi içinde her okulu en az bir defa ziyaret eder, yeni arkadaşlarla da tanışırım. Kültürel faaliyetlerim devam ettiği için de onlardan... Devamını Oku