Ünye Doğumlu Kaymakamlar ve Mülkiyeliler – ı

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Ünye’de kaymakamlık yapan devlet adamlarını “ÜNYE KAYMAKAMLARI” yazı dizimizde yayımlamaya devam ederken Ünye doğumlu kaymakamlar ile mülkiyelileri de ayrı bir yazı dizisinde gündeme getirmenin daha doğru olacağını düşünerek bu makale dizisini hazırladık. Yaptığımız araştırma sonuçlarına göre eksik olanları saymazsak tespit edebildiğimiz Osmanlı Dönemi kaymakam sayısı 53, Cumhuriyet Dönemi kaymakam sayısı 65 kişi olarak belirlendi. Bunlardan 59 kişinin özgeçmiş bilgilerine kısmen ulaşarak, 43 kişinin de fotoğrafını elde edebildik.

Bu değerli çalışmanın devamı niteliğindeki bu yazı dizisinde de eksikler olmakla birlikte bir başlangıç olmak üzere Ünye doğumlu kaymakamlar ile mülkiyelileri de araştırmalarımızla tespit etmeye çalıştık.

Yazdığım makalelerde popüler tarihçi yazarları gibi okuyucu kitlesini arttırma çabam hiç olmadı. Kaynakların orijinalitesine sâdık kaldığım için hitap ettiğim kesim aydın tabaka olmak durumunda kaldı. Meslekî anlamda olsun, kültürel açıdan olsun yazdığım eserleri de popülaritesi olmadığından belki bu yüzden bastırma şansı bulamadım!Oysa, “Yeryüzünde insanoğlu’nun meydana getirdiği maddî beklentili gayretler dışında hiç bir eser gösterilemez ki başlangıçta, rağbet görecek midir, diye düşünülmüş olsun… Kültür, fikir ve san’at mahsulleri, iktisâdî bir mal olmadığı için meşhur “Arz – TalebKanunu”na tâbi değildir. Bunların istihsâlinde, sâdece hitab edeceği kitlenin “ma’nevî faydası” düşüncesinden hareket edilir. Aksi hâl, milletlerin fikren ve beşerî vasıflar yönünden “fakirleşmesi”ne yol açar ki bu fakirlik, yoksullukların en acısı, en yüz kızartıcı, en felâket getiricisidir!”¹

Bu açıklamalar ışığında 160 yıllık mâziye sahip Mülkiye Tarihi’nde müstesna yerleri olan Ünye doğumlumülkiyelilerle ilgili elde edebildiğimiz bilgileri eksik ve hataları olmakla birlikte doğum tarihleri sırasına göre sizlerle artık paylaşabilirim diye düşünüyorum:

AHMED RÜŞDÎ; Mezuniyet Sırası. 386, Mektep Numarası. 1056²Edirne Pâye-i Mücerrede sahihlerinden Mehmed Feyzullah Efendi’nin oğludur. 1869 (1286 H.)’daÜnye’de doğdu. Ünye Rüşdiyesi’nde orta, Mülkiye’ninİ’dâdîKısmı’nda lise öğrenimini tamamladı. Yüksek Kısım’dan me’zuniyetinimüteâkıb:29 Şubat 1892’de Şam İ’dâdîsi Muhtelif Dersler Muallimliklerine ta’yîn edilerek devlethizmetine girdi. Mart 1893’de Şûrây-ı Devlet MuhâkematDâiresi 3. Sınıf Mülâzımlığı’nanakledildi. Bu arada devama başladığı Hukuk Mektebi’ni de 1897’de bitirdi. Burada beş yılayakın çalıştıkdan ve 1. Sınıf Mülâzımlığa kadar terfi’ ettikden sonra 19 Mayıs 1898’deSuriye Vilâyeti MaiyyetMe’murluğu’na gönderildi.¹

Burada kaymakamlık stajını tamamlayarak05 Haziran 1899’da Kunfide, 09 Aralık 1900’de Volçetrin, 11 Şubat 1902’de Zile, 25 Kasım1903’de Çapakçur, 22 Ocak 1907’de Gevaş, 07 Aralık 1908’de Gevar, 09 Temmuz 1909’da Bayburt Kazaları Kaymakamlıklarına atandı. Son vazifesinde iken Mutasarrıflığa terfi’ etti. 24Kasım 1909’da Süleymâniye, 30 Ekim 1911’de Berat, 09 Mart 1912’de Elbasan, 02 Temmuz1913’de Kozan, 29 Eylül 1914’de Gümüşhane Sancakları Mutasarrıflıklarına getirildi. Buvazifede iken 07 Eylül 1915’de azledildi. Uzun müddet ma’zuliyet maaşı alarak açıkdakaldıktan sonra, 20 Mart 1919’da 2. DâmâdFerîd Kabinesi tarafından Hakkâri Sancağı Mutasarrıflığınagönderildi. 18 Aralık 1919’da da bu vazifeden ayrıldı. 01 Ağustos 1924’de T.C.Dâhiliye Vekâleti tarafından emekliye sevkedildi.

1946’da İstanbul’da Hak’kın rahmetinekavuşdu. Fransızca ve Arabca bildiği sicillinde kayıdlıdır. Evli olduğu tesbît edildi; fakatçocuklarının sayısı öğrenilemedi.¹

AHMET SAMİEFENDİ; Hicrî 1295 (Milâdî 1878) doğumluAhmet Sami Efendi’nin sırasıyla Ünye Kazası Mal Vergi Kalemi’ndeÜnye Kazası Kaymakamlığı ve Canik Muhasebeciliği Mutasarrıflığı’nda görev aldığına³ dair bilgi varsa da Ünye Kaymakamı olup olmadığına dair bir bilgi yoktur.

HASAN HÂMÎ ARIKAN; Mez. Sır. 1477, Mek. Nu. 813⁴KazâTahrîrâtKâtibliğinde, Belediye Reisliğinde veTrabzon Vilâyeti Umûmî Meclisi ile Daimî EncümenA’zâlığında bulunmuş olan İsmail Hakkı Bey ileNevîre Hanım’ın oğludur. 1892 (1308 R.J.)’de Ünye’dedoğdu. Trabzon İ’dâdîsi’nde “Pekiyi” derecedelise öğrenimini tamamladı.Ekim 1913’de Mülkiye’den”İyi”derecede me’zun oldu.

Ekim 1913’de Canik(= Samsun) Sancağı MaiyyetMe’murluğunata’yînedilerek devlet hizmetine girdi. MaiyyetMe’murluklarınınkaldırılması üzerine Canik Husûsî MuhasebeMüdîrliğiTahrîrâtKâtibliğine nakledildi. Birsüre de Simek (Bitlis) Nahiyesi Müdîrliğindebulunduktan sonra Ekim 1917’de Kaymakamlığa terfi’ etdi.

Bundan sonra sırasıyle: Beşiri, Terme, Lâdik, Seydişehir,Eleşkirt, İğdır, Kâğızman, Bozcaada, Alanya,Nazimiye, Arabkir Kazaları Kaymakamlıklarında;Dâhiliye Vekâleti Mahallî İdareler Umum MüdîrliğiŞu’beMüdîrliğinde, Erzincan, Antalya Vali Muavinliklerinde bulundu. Temmuz 1952’de Antalya Vali Muavinliğinden emekliye ayrıldı.

O târihden beri emekli olarak İstanbul’daoturmaktadır (1969).27 yaşında iken evlendi. Bir erkek, üç kız evlâd babasıdır. Fransızca,biraz Ermenice, Arabca, Farsça bildiği, gönderdiği 22.06.1967 tarihlimektupda yazılıdır.^1-4/b

Yayınlanmamış şiirlerinden kısaltılmış bir örnek:DonKişot –Sanırsın mîzan-ı adalet Nûşirevân geliyor, / Elinde bir seyf-i celâdet, şîr-i jiyân geliyor; / Ra’d ü berk yelteniyor tanzîretarrâka-i tab’ın, / Sanırsın şimşîr-i hamaset şâh-ı devrân geliyor. / Çığ gibi bir heykel sanki perran geliyor, / Tîğ gibi sert, dimdik berkefşan bir âsümân geliyor; / Lutfunda bile her teli bir hançer gibi müjgânın, / Şahlanan bir Toros, lav seli, koca volkan geliyor.^1-4/b

26 Aralık 1908(02/Z/1326 Hicrî) tarihli Osmanlıca bir belge içeriği “Mamuretülhamid Kaymakamlığına Ünyeli İbrahim Edhem Efendi’nin ve Kiğı Kaymakamlığına Safvet Efendi’nin, Cizre Kaymakamlığına diğer İbrahim Edhem Efendi’nin ve Midyat Kaymakamlığına Hüseyin Avni Efendi’nin tâyinleri.”ne dairdir. (Dosya No. 3461, Gömlek No. 259532, Fon Kodu: BEO – Dahiliye)⁵

FAHRÎ ÇIVGIN;Mez. Sır. 2053, Okul Nu. 496⁶Çiftçi merhum Ahmed Çıvgın ile Esma Hanım’ın oğludur. 1915 (1331 R.)‘de Ünye’de doğdu. 1934’deKastamonu Lisesi’ni “İyi”derecede bitirdi. S.B.O.’danme’zuniyetinimüteâkıb, fi’lî askerlik hizmetiniyapmak üzere Ekim 1938’de silâh altına alındı. 30Ekim 1939’da yedek teğmen rütbesiyle terhîs edildi.

23 Aralık 1939’da ta’yîn edildiği Giresun MaiyyetMe’murluğunda stajını tamamlayıp kaymakamlığaterfi’ etdi. 26 Aralık 1942’de Ürgüp, 13 Haziran 1945’de Karakoçan, 26 Temmuz 1947’de Urla, 07 Nisan1951’de Boyâbâd Kazaları Kaymakamlıklarına; 22 Mayıs1952’de Kars, 15 Haziran 1956’da vekâleten ve21 Haziran 1956’da asaleten Konya, 26 Haziran 1957’de Ankara Vali Muavinliklerine; 30 Mart 1959’daGümrük ve İnhisarlar Vekâleti Zât ve Sicil İşleri Müdirliğine; 02 Haziran 1960’da Bolu, 06 Haziran 1964’deÇankırı, 26 Aralık 1965’de İçişleri Bakanlığı Merkez Valiliklerine getirilip yükseltildi.

Hâlen(Ekim 1969) bu görevdedir. 28 yaşında iken evlendi; üç oğlu vardır.¹

NECATİ AKIN;Mez. Sır. 2099, Okul Nu. 523⁷ Tüccardan Ali Akın ile Hatice Hanım’ın oğludur. 05Nisan 1915 (23 Mart 1331)’deÜnye’de doğdu. 1935’de İstanbul Özel Işık Lisesi’ni “Pekiyi” derecedebitirdi. S.B.O.’danme’zuniyetinimüteâkıb, MâliyeVekâleti Varidat Umum Müdîrliği 2. Mümeyyizadaylığına ta’yîn edilerek devlet hizmetine girdi.

Aynı Umum Müdîrlik 2., 1. Mümeyyizliğinde, Kontrolörlüğündebulundukdan sonra açılan sınavı kazanıp1946’da Hesab Uzmanı Muavinliğine atandı.1948’de ehliyet sınavı verip Hesab Uzmanlığına terfi’ etdi. Eylül 1952’de bu görevden ve me’muriyetdenistifa suretiyle ayrıldı ve Ma’dencilikle uğraşmayabaşladı.

Hâlen (Ekim 1969) bu işi yapmakdave Ereğli Demir ve Çelik Fabrikalarının Demir Cevheri Müteahhidi bulunmaktadır. 28 yaşındaiken evlendi; üç oğlu vardır.¹

Devam edecek

KAYNAKÇA :

¹MÜCELLİDOĞLU,Ali Çankaya (Müellif) – “Son Asır Türk Tarihinin Önemli Olayları ile Birlikde” Yeni Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı), VIII Cilt, Mars Matbaası – 1969, Ankara, 6511 sayfa.

²Bak.: a) Sicill-i Ahvâl Defteri; Nu. 92 – 150; 9. – 499. sf.

1. b) İçişleri Bak. Özlük İş. Gn. Md. Sicil Dosya Nu. 363

³DAĞDELEN, İrfan – Ünye Doğumlu Osmanlı Devlet Adamları, İstanbul: Ünyeliler Derneği Yayınları, 2004, 160 sh.http://unyezile.com/osmanli.htm

⁴Bak.: a) Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler; Ankara, 1954; 2.C., 829. sf.

22. b) Talebimiz üzerine kendilerinin İstanbul’dan gönderdiği ve arşivimizde saklı 22.6.1967 günlü mektup.

⁵T.C. BAŞBAKANLIK Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü – Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivi Kataloglarıhttp://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Giris.aspx?ReturnUrl=%2f

⁶Bak.: a) Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler; Ankara, 1954; 2.C., 1158. sf.

17. b) Talebimiz üzerine kendilerinin Ankara’dan gönderdiği ve Arşivimizde saklı 17.3.1967 günlümektup.

⁷Bak.: a) Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler; Ankara, 1954; 2.C., 1176. sf.

15. b) Talebimiz üzerine kendilerinin Divriği’den gönderdiği ve Arşivimizde saklı 15.6.1968 günlümektup.