Ünye’nin Demografik Yapısı – VI

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

Ordu kentinin aldığı göç, 1950’yi izleyen 10 yılda kent nüfusunun.. %72 artarak, 1960’ta 20.000’in üzerine çıkmasına yol açtı. Ancak, bu dönemde öbür ilçe merkezlerinden hiçbiri henüz benzer bir nüfus çekim merkezi olmamıştı. Nüfusu 1960’ta 10.000’i aşan ve ilin ikinci büyük kentsel yerleşmesi niteliğini kazanan Ünye’nin nüfusu ise söz konusu 10 yılda yalnızca %30 artmıştı. 1960’ta Ünye’nin kentsel nüfusunun 10.000’i aşmasıyla, 1955 – 1960 arasında kentleşme hızı yapay bir biçimde binde 148,5’e sıçramıştır.³

1960 Nüfus Sayımı’na göre Ünye’de köylerde 66.254, şehirde 11.350 olmak üzere toplam 77.604 kişi yaşamaktaydı. 1960 yılından sonra şehirde toplanan nüfusun hızla arttığı söylenebilir. Ordu şehir nüfusunun (ilçeler dahil) 1927 – 1960 Plânlı Dönem’e kadar üç kat, köy nüfusunun ise iki kat arttığı görülür. Ordu hinterlandında 1960 yılı için 6 ve daha yukarı yaşlardaki nüfusun okur – yazarlık durumu erkeklerde 66.319 (%36,8), kadınlarda 16.436 kişidir (%8,6).⁵

1960’ta il nüfusunun yalnızca %12,4’ü kentsel merkezlerde, %87,6’sı da köy ve bucaklarda yaşıyordu. Aynı yıl, nüfusları 10.000’i aşan iki yerleşmenin (Ordu ve Ünye) nüfuslarının toplamı 31.379 kişiydi. Dolayısıyla, “10.000 + nüfus” ölçütüne göre kentleşme oranı (%6,7), yönetsel bölünüş ölçütüne göre kentleşme oranından çok daha düşüktü. Ünye’de kentsel nüfus gelişme indeksi (1950 = 100 alındığında) 1960 yılında 130’dur.³

1965 Nüfus Sayımı’na göre Ünye’de köylerde 77.645, şehirde 15.039 olmak üzere toplam 92.684 kişi yaşamaktaydı. Ordu hinterlandında 1965 yılı için 6 ve daha yukarı yaşlardaki nüfusun okur – yazarlık durumu erkeklerde 108.217 (%52,0), kadınlarda 31.242 kişiydi (%14,3).⁵

Fındığın yıl boyunca yoğun bakım gerektiren bir bitki olmaması, tarım kesiminde gizli işsizliğe yol açıyordu. Ordu’da nüfusun doğal artış hızı da çok yüksekti. Tarımda var olan yapı, hızla artan il nüfusunu işlendirebilecek nitelikte değildi. Bu nedenlerle, 1950’den başlayarak, işsizliğin iyice yaygınlaştığı kırsal kesimden öncelikle il dışına, bir ölçüde de ilin kentsel kesimine doğru göç başladı. 1965’te, Ordu nüfusunun %10’undan çoğu il dışında yaşıyordu.³

Turistik Yeşil Ünye Rehberi’nde Eğitimci Orhan BORA’nın Nüfus Memurluğu kayıtlarına göre verdiği bilgiler özetle şöyledir (Kitap 1969’da baskıya verilirken Ünye, sınıf üstü bir ilçe haline getirilmiştir) : Ünye 8 büyük mahalleden meydana gelmiştir. Burunucu Mahallesi’nde 45 ev ve 481 nüfus, Çömlekçi Mahallesi’nde 112 ev ve 468 nüfus, Çamurlu Mahallesi’nde 315 ev ve 2.602 nüfus, Hamidiye Mahallesi’nde 168 ev ve 1.409 nüfus, Orta Mahalle’de 132 ev ve 1.129 nüfus, Yılmazlar Mahallesi’nde 132 ev ve 931 nüfus, Kaledere Mahallesi’nde 886 ev ve 4.806 nüfus, Saraçlı Mahallesi’nde 75 ev ve 2.059 nüfus mevcuttu.¹⁵

İlçenin Tekkiraz ve Çaybaşı (Çilâder) adlı iki bucağı ve 92 pare köyü vardır. Köylere bağlı mahalle sayısı 481’dir. Ünye’nin merkez nüfusu 15.016, tüm nüfusu 92.654’tür. Kilometre başına 105 kişi düşmektedir. Yüzölçümü 740 kilometrekaredir.¹⁵

İlde kentleşme hızının gerçek anlamda en yüksek olduğu dönem 1960 – 1970 arasıdır. 1970’te iki ilçede daha kentsel nüfus 10.000’i aştı ve “10.000 + nüfus” barındırma ölçütüne göre kent sayılan yerleşme sayısı 4’e yükseldi (Ordu, Ünye, Fatsa ve Aybastı). Yönetsel ölçüte göre kentsel nüfus oranı %19,4’e, kentleşme oranı da 1960’a oranla 1 kattan çok artarak %13,6’ya sıçramıştı. Kentleşme hızı 1970’lerin ilk yarısında binde 46,2’ye, ikinci yarısında da binde 26,5’e indi.³

1970 Nüfus Sayımı’na göre Ünye’de köylerde 86.499, şehirde 17.940 olmak üzere toplam 104.439 kişi yaşamaktaydı. 1970’de 740 km² yüzölçümüne sahip Ünye’de nüfus yoğunluğu 143 kişi olup, köylerde kadın sayısı 44.965, erkek sayısı 42.023, toplam köy nüfusu 86.988 kişidir. Şehir nüfusu ise kadınlarda 9.012, erkeklerde 10.436 olmak üzere toplam 19.448’dir. Toplam ilçe nüfusu; 53.977 kadın, 52.459 erkek olmak üzere toplam 106.436 kişidir ve erkek sayısı kadınların altındadır.⁵

1970’te Ünye’de şehir ve köylerde okuma – yazma bilen kadın sayısı 3.993, erkek 17.045; okuma – yazma bilmeyen kadın sayısı 32.832, erkek 19.050’dir. 534 köyde Ordu ili hinterlandında 255.225 kadın, 235.455 erkek olmak üzere toplam 490.680 kişi yaşamaktadır. Ünye’ye bağlı bucak adedi 2, belde adedi 3, mahalle adedi 12 ve köy adedi de 95’tir. 24.10.1971’de ilk kez TEK’den elektrik enerjisi sağlanmıştır. Ünye’de kentsel nüfus gelişme indeksi (1950 = 100 alındığında) 1970 yılında 223’tür.⁵

1973 Ordu İl Yıllığı verilerine göre Ünye’nin bucak ve köyler nüfusu toplamı 86.988, ilçenin nüfus toplamı 106.436 kişi, şehir nüfusu 17.940’tır. 1972/73 öğretim yılı başında Ünye’de 1 lise, 2 meslek okulu, 4 ortaokul, 8 şehir ilkokulu ve 122 köy ilkokulu bulunmaktadır. Toprak Envanter Dairesi ekiplerince yapılan tespitlere göre Ünye’de topraklı aile sayısı 11.224, topraksız aile sayısı 5.217’dir.⁵

Ordu ili nüfusu genel olarak genç bir nüfustur. Nüfusun cinsiyete göre dağılımında kadın ve erkek nüfus oranlarının birbirine çok yakın olduğu görülür. İlde 1970’e değin, kadınların sayısı erkeklerin sayısını biraz aşarken, 1975’e gelindiğinde erkek ve kadın oranları eşitlenmiştir.³

Ordu, 1950’lerin ortalarından başlayarak il dışına yoğun göç veren bir yöre oldu. İl dışına göç 1970’ten sonra da sürmüştür. 1975’te Ordu doğumluların 1/5’inden çoğu il dışında, başta İstanbul olmak üzere büyük sanayi merkezlerinde yerleşmişti. Ordu il toplam nüfusu içinde faal nüfus oranı (genel katılma oranı) her zaman hayli yüksek olan bir ildir. 1975’te Ordu’da (12+) yaşlardaki faal nüfus 309.642 kişiydi. Bunların 664.290 kişi olan il toplam nüfusuna oranı da binde 466 idi. Aynı yıl Türkiye genelinde ise bu oran binde 407 idi. Ekonomisinde tarım kesimi çok ağırlıklı yer tuttuğu için Ordu’da faal nüfusun mesleğe göre dağılımında en büyük payı “asıl mesleği tarımcı olanlar”ın alması çok doğaldır. Öbür meslek gruplarının payları, Türkiye ortalamalarının çok altındadır.³

1975’te, başka illerde yaşayan Ordu doğumluların sayısı 137.393’e ulaşmıştır. Aynı yıl, Ordu’da yaşayan il doğumluların sayısının 647.483 olduğu göz önüne alınırsa, 1975’e değin Ordu’da doğanların 1/5’inden çoğunun (%21,2’sinin) başka illere göç ettiği anlaşılır. 1975’e değin ilden İstanbul’a göç edenlerin sayısı 61.000’i aşıyordu. Başka bir deyişle, ilin verdiği toplam göçün %44,5’ini İstanbul çekmekteydi. İstanbul’a göç edenlerin 35.000’i erkek, 26.000’i kadındı. Bu, bazı ailelerin topluca göç etmesine karşın, aile reisinin tekil göçünün de önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir. Ordu’dan göç edenlerden 20.000’e yakını Samsun’a, yaklaşık 13.500’ü Ankara’ya yerleşmişti 1975’e değin, ilden resmî kanallarla çalışmak amacıyla Batı Avrupa ülkelerine gönderilenlerin sayısı 7.665 kişi idi. 1975’te Ordu nüfusunun %2,5’ini halâ il dışı doğumlular (Giresun, Samsun, Trabzon) oluşturuyordu. Ancak yurt dışı doğumluların sayısı yalnızca 26 idi.³ Devam Edecek

KAYNAKÇA : 

  ³ YURT Ansiklopedisi – Türkiye, İl İl : Dünü, Bugünü Yarını / Cilt 9, 1982/83.

  ⁵ ORDU 1973 İl Yıllığı – Cumhuriyetin 50. Yılında Ordu, sh. 10 – 247.

¹⁵ BORA, Orhan – Turistik Yeşil Ünye Rehberi, TÖYKO Matbaası, Ankara, 1969, 144 sh.