son haberler

Ünye’nin Demografik Yapısı – VII

Yayınlanma Tarihi: 29 Ağustos 2018 okunma

M. Ufuk MİSTEPE mistepe@gmail.com

1980’de Ordu il nüfusu 713.535’e yükselmiştir. 1980’de nüfusu 52.785 kişi olan Ordu Kenti ilin en büyük kentsel yerleşmesidir. Onu, 28.227 nüfuslu Ünye ile 22.405 nüfuslu Fatsa izler. İldeki nüfus yoğunluğu ülke ve bölge yoğunluğunun çok üzerindeydi. Yoğunluk, kıyı şeridinde il ortalamasını önemli ölçüde aşar. İl nüfusunun % 58,9’u kıyı şeridinde yaşamaktadır. Merkez, Fatsa ve Ünye’de nüfus yoğunluğu km2’de 170 kişiyi aşmaktaydı.3

1980’e gelindiğinde Merkez İlçe 132.950 kişilik nüfusuyla yine ilin en büyük nüfuslu ilçesi durumundaydı. İlçede km2’de 174 kişi yaşıyordu. Aynı yıl Ünye’de nüfus 126.440, yoğunluk 171, Fatsa’da nüfus 112.499, yoğunluk 197’dir. “10.000 + nüfus” ölçütüne göre kent sayılan yerleşme sayısı Gölköy ve Korgan’ın ilâvesiyle 1980’de 6’ya yükseldi. Ordu’da “10.000 + nüfus” ölçütüne göre kentleşme oranı, ülke ortalamasının yarısından azdı. Ünye’de kentsel nüfus gelişme indeksi (1950 = 100 alındığında) 1980 yılında 323’tür.3

Kırsal alanı etkisi altına alan yoğun, gizli ve açık işsizlik sonucu, önemli bir nüfus kopmasının yaşandığı ve zaman zaman il dışına verilen göçün yanı sıra, kentleşme hareketinin çok hızlandığı 1950 – 1980 döneminde Ordu’nun kırsal nüfusu, Türkiye genelindekine eşit, kentsel nüfusu ise ülke ortalamasından çok daha yüksek bir oranda artmıştır. Söz konusu 30 yıl içinde Ordu’nun kırsal kesimi hem kentlere hem de il dışına çok önemli miktarda göç verdiği halde, kırsal alan nüfusu %60 oranında artmıştı. Bunun temel nedeni, ilde doğurganlık düzeyinin çok yüksek olmasıdır. Aynı dönemde, kentsel nüfus ise %416 gibi ülke ortalamasını (%275) çok aşan bir oranda artmıştı. 1980’de ilin en önemli kentleri, 52.785 kişinin yaşadığı Ordu, 28.227 kişinin yaşadığı Ünye ve 22.405 kişinin yaşadığı Fatsa idi.3

1980’de Ünye Merkez’e bağlı 43.707 nüfuslu 47 köy, Çaybaşı Bucağı’nda 35.168 nüfuslu 25 köy ve Tekkiraz Bucağı’nda 19.338 nüfuslu 19 köy vardı. 1980’de köy belediyesi olarak Erenyurt, İnkur, İkizce, İlküvez, Yoğunoluk ve Pelitliyatak mevcutken bucak belediyesi olarak da Çaybaşı ve Tekkiraz sayılabilir. Ortalama köy nüfusu 1.056 olan ilçede, 1980’de nüfusu 1.000’in üzerinde 35 köy vardı. İlçedeki köylerden 37’sinin nüfusu 501 – 1.000 arasında, 16’sının 201 – 500 arasında, 5’inin ise 200’ün altındaydı.3

Oney’den Ünye’ye’ adlı eserinde Sayın İrfan TOSUN Ünye İlçesi’nin 1940 – 1990 yıllarının beşer yıllık aralıklarla nüfus dağılımını vermiştir. Onun verilerine göre 1985’te Ünye’nin nüfusu 35.508 ve 1990 yılındaki nüfusu da 43.900’dür.14

Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı’na göre Ordu ilinin 2008 yılı nüfusu 719.278, Aldığı Göç 27.719, Verdiği Göç 31.458, Net Göç – 3.739, Net Göç Hızı -5,18’dir. Ordu’da 1975 – 1980 Net Göç -20.668, 1980 – 1985’te -24.230, 1985 – 1990’da -42.910 ve 1995 – 2000’de -36.958’dir.

Köyden şehire, şehirden köye, kentten kente ve köyden köye göçlerin sebepleri de demografik yapının ortaya çıkarılmasında önemli bir husustur. Ünye halkı arazi darlığı nedeni ile dağlar üzerinde köyler kurmak suretiyle sorunu çözmeye çalışmıştır. Yerleşim; toplu ve bir arada değildir. Her aile kendi arazileri üzerinde ev, ahır ve samanlıklarını yaptıklarından köyler çok dağınık bir görünüm arz etmektedir. Bu husus okuma – yazma oranını da düşürmektedir. Köyler için yapılacak alt yapı çalışmalarında zorluklarla karşılaşılmaktadır. Yol sorunu büyük bir problemdir.14

Son yıllarda köylerdeki nüfus artışı ve miras yoluyla arazilerin parçalanması, akabinde yer darlığından dolayı orman arazileri yer yer işgal edilip tarlalar açılmıştır. Bu nedenle Karadeniz Bölgesi’nde ormanlık arazi azalmıştır. Vaktiyle Ünye sahilinden başlayan orman sınırı günümüzde geri çekilerek Akkuş sırtlarına dayanmıştır. Orman arazisinin azalmasıyla tarla açacak orman bulamayan köylü nüfusu ile yıllarca ormandan kaçak odun keserek, hamamlık odun, çömlek fırınlık odun ve yakacak odun adı altında eşek ve katırlarla şehre odun taşıyan Türkmenler kendisini gurbet ellerde bulmuştur. Yüksek kesimlerde randımanlı fındık üretimi olmaması ve orman toprağının ziraate elverişsizliği nedeni ile halkın büyük bir kısmı değişik üretim yollarına gitmesine rağmen köyden şehirlere ve yurt dışına göç kaçınılmaz olmuştur.14

2007 yılı Ünye İlçe Merkezi nüfusu 35.792’si erkek ve 37.075’i kadın olmak üzere 72.867 kişidir. Belde ve köylerinin nüfusu 19.790’ı erkek ve 19.641’i kadın olmak üzere 39.431 kişidir. Ünye ilçesi toplam nüfusu ise 55.582’si erkek ve 56.716’sı kadın olmak üzere toplam 112.298 kişiydi.

Aynı veri tabanına göre 2008 yılı Ünye İlçe Merkezi nüfusu 35.431’i erkek ve 36.649’u kadın olmak üzere 72.080 kişidir. Belde ve köylerinin nüfusu 20.576’sı erkek ve 20.466’sı kadın olmak üzere 41.042 kişidir. Ünye ilçesi toplam nüfusu ise 56.007’si erkek ve 57.115’i kadın olmak üzere toplam 113.122 kişidir. En son veriler ışığında merkez nüfusu, TÜİK ADNKS 2009 veri tabanına göre 74.806’dır.

Demografik yapıda doğum ve ölüm değerleri ile evlenme ve boşanma sayılarını ve oranlarını da vermek ve aslında sebeplerine de eğilmek gerekir. Bunlar başlı başına birer araştırma konusudur. Bu konuları gelecek zamanların değerlendirmelerine erteliyorum. 1954 – 1968 yılları arasındaki köyler dahil yıllara göre doğum ve ölüm rakamlarını erkek ve kadın olarak Sayın Orhan BORA bizlere özetle şöyle aktarmıştı: 1954 yılında 980 erkek ve 762 kadın doğmuş, 280 erkek ve 265 kadın ölmüş; 1960 yılında 897 erkek ve 763 kadın doğmuş, 253 erkek ve 268 kadın ölmüştü. Keza, 1968 yılında 1.996 erkek ve 1.901 kadın doğmuş, 298 erkek ile 273 kadın vefat etmişti.15

09.01.2007’de Mahalle Muhtarları İstişare Toplantısı’nda konuşan Ünye İlçe Belediye Başkanı Ahmet Arpacıoğlu; Belediyelerin en büyük gelir kaynağı olan İller Bankası ödeneklerinin, nüfus dağılımına göre gönderildiğini hatırlatarak, Ünye`ye de nüfusu oranında ödenek gönderildiğini ve görünenden daha fazla nüfusu olan Ünye`nin hizmet almakta zorlandığını dile getirmiştir.

Yıl 2000; özellikle Ünye ile Fatsa arasında Ordu’nun en büyük ilçesi olmak amacıyla büyük yarış vardı. İki ilçe Nüfus Müdürlüğü arasında âdeta sinir harbi yaşanıyordu. TÜİK’in adrese dayalı sistemle sayımı gerçekleştirmesine kadar nüfusu 61 bin olan Ünye bir anda 72 bin 080’e çıkarken, Fatsa ilçesi ise 68 binlerde kaldı. Ünye kamuoyu, Ordu’nun en büyük ilçesinin Ünye olduğunun bir kez daha kanıtlanmış olmasından büyük memnuniyet duymuştur. Zaten veriler, tarihî geçmişte de Ünye’nin Ordu ile kıyaslanamayacak derecede önemli bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Ünye yüzyıllar öncesinde de Ünye idi; ama Ordu, Cotyore (Bozuk Kale), Eskipazar, Bucak ve Bayramlu yerleşkeleri üzerinde sonradan türeyen bir yerleşim birimi olarak şansını iyi değerlendirmesini bildi.

11 Aralık 2009’da Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre Ünye’de yazılması gerekirken, kendilerini bir başka yerde yazdıranlara karşı Ünye Belediyesi tarafından görevlendirilen Nüfus Denetçileri çalışmalarını titizlikle sürdürmektedir. Ünye’de oturduğu halde bazı kişilerin kendilerini çevre köy ve beldelerde nüfusa yazdırdığı iddiaları üzerine kontrollere başlayan Ünye Belediyesi Nüfus Denetçileri bu kişileri tespit ederek, gerekli yasal işlemin yapılmasını sağlıyorlar.

Bu demografik çalışma, vardığı sonuç itibarıyla rakamsal geçmişi ortaya koyma çabasından ibaret olup, Osmanlı Tahrir Defterleri’nin transkripsiyonunu müteakip yeni baştan ele alınarak yorum getirilmek suretiyle değerlendirilmesini gerektirmektedir.

Tarihî coşku ve perspektiften, Ünye’de Ünyeli nüfusunda sayılma erdemliliği dileğiyle…

KAYNAKÇA :

  3 YURT Ansiklopedisi – Türkiye, İl İl : Dünü, Bugünü Yarını / Cilt 9, 1982/83.

14 TOSUN, İrfan – Oney’den Ünye’ye, Haz. Flaş TV Ünye, Ankara – 1995, 191 sh.

15 BORA, Orhan – Turistik Yeşil Ünye Rehberi, TÖYKO Matbaası, Ankara, 1969, 144 sh.

Siz de yorum yapın, görüşlerinizi belirtin.

Yazarın Diğer Yazıları

Yazarın tüm yazıları.

Rahmetle Anıyoruz…

12 Ekim 2021 okunma
Merhum Yazarımız M. Ufuk Mistepe’nin Ünye’ye dair yazılarını ve makalelerini yazar arşivinden okuyabilirsiniz. Merhum Yazarımızı rahmetle anıyoruz. Mekanı cennet... Devamını Oku

Canik’te İdarî Yapı ve Osmanlı’da Yenileşme Zarureti (1793 – 1851)

10 Temmuz 2020 okunma
Bu makalede Ünye’nin 1790 – 1850’li yıllardaki idarî yapısı, Doç. Dr. Abdullah SAYDAM’ın 33 sayfalık çalışmasına dayanarak, özet olarak aktarılacaktır. Sultan II. Mahmud, saltanatının sonlarına doğru Orta ve Doğu Karadeniz bölgesindeki idarî... Devamını Oku

Araştırmacılık Terimleri

3 Temmuz 2020 okunma
Ünye hakkında araştırma yapanların ve okuyucularımızın, sıkça karşılaştıkları bazı Osmanlıca Tarih Terimleri’nin anlamlarını bilmeleri, yazılanların anlaşılması açısından önemli bir husustur. Bu itibarla başlangıç olarak ehemmiyet arz eden... Devamını Oku

Ünye Mûsikî Tarihinde Ali Riza Sağman

26 Haziran 2020 okunma
‘Ünye Şarkı ve Türküleri’ kitabımda Ünye Mûsikî Tarihi’ne damgasını vurmuş, tespit edebildiğimiz şahsiyetleri kısaca da olsa tanıtmaya çalışmış idim. Aslında her bir musikîşinasın ayrı ayrı ele alınması icap eder. Başlangıç olmak üzere... Devamını Oku

Satıroğulları Ünyeli Müftü Sülâlesi

19 Haziran 2020 okunma
2017 yılında altı bölüm halinde yayımladığımız “Ünye Müftüleri” adlı yazı dizimizde bir müftü sülâlesinin bu tarihçeye damgasını vurduğunu görüyoruz. Ailenin ahvadlarından Satıroğulları ailesi Keşaplı Sokak’tan komşumuz olurlar. ÖZPAKER... Devamını Oku

Ünye Uğrak Vapurlarını Tanıyalım

12 Haziran 2020 okunma
Su buharı gücüyle çalışan gemileri VAPUR olarak adlandırıyoruz. Önceleri yandan çarklı olarak yaşamımıza giren vapurlar daha sonra günümüzün dizel elektrik tahrik sistemi donanımlı enerji tasarrufu sağlayan modellerine erişinceye değin XIX. yüzyılın... Devamını Oku

Ünye Tarihi, M.Ö. XV Bin Yılına Uzanıyor Mu? – I

5 Haziran 2020 okunma
Kelleroğlu M. Bahattin Bey, kaynak belirtmeksizin; “Ünye, Milât’tan 1270 sene evvel vuku bulan Turuva Muharebe-i Meşhuresi’nden sonra, Karadeniz sahilinde tesis edilmiş müstemlekelerden birisi olup, ismi kadimi (One) veyahut (Oney)’dir.” demişti.1 Ünye’de ilk... Devamını Oku

Kimler Geldi Kimler Geçti ?

29 Mayıs 2020 okunma
Ünye ve hinterlandı tarihî seyir içerisinde birçok kavim ve milletlere ev sahipliği yapmıştır. Muhtelif köşe yazılarımızda dile getirdiğimiz bu kitlesel değişimleri bir arada ve kronolojik düzen içerisinde değerlendirmenin daha uygun olacağını... Devamını Oku

Ünye ve Hinterlandında Oğuz – Türkmen Boyları ve Yer Adları

22 Mayıs 2020 okunma
Makalemizin araştırma konusu 24 ana Oğuz boyu ile Oğuz asıllı Türkmen kabilelerinin Ünye ve hinterlandındaki (Ordu, Fatsa, Terme, Akkuş) bazı yerleşim noktalarıdır. Türkmen boy, bölük, uruk (oymak, öz) ve tirelerinin (oba, aile) adlarını Yrd. Doç. Dr. Aydın... Devamını Oku

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında Ünye ve Ordu

15 Mayıs 2020 okunma
Ulusal düzeyde ekonomik ve sosyal kalkınma yanında, bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesinde ve ülke genelinde dengeli bir kalkınmanın sağlanmasında il ve ilçeler, temel birimler olarak değerlendirilmek durumundadır.1 İlçelerin, illerin ve bölgelerin... Devamını Oku