Yayınlanma Tarihi: 25 Mayıs 2018 — okunma
Sayın Murat Dursun TOSUN, Ünye ile ilgili olarak Osmanlıca yazılı 4 dosyada bulunan belgeleri inceleyip bizlere de istifade imkânı sağlamıştır. Ünye Makaleleri içerisinde yer almasında fayda mülâhaza ettiğim bu transkripsiyon çalışmasını sizlerle paylaşıyorum.
Bunlardan birincisinde(BOA Fon Kodu: A.}MKT. MHM. Dosya No. 356) 1866 tarihi itibarıyla Ünye’de Pazar günleri kurulan pazarın Cumartesi gününe alınması yönünde karar alınmıştır.
İkinci belge(BOA Fon Kodu: A.}MKT. MHM. Dosya No. 402)1868 tarihlidir ve İstanbul Beşiktaş’ta bulunan Çırağan Sahil Sarayı’naÜnye sancağı tarafından gönderilmesi gereken 477.000 kuruşun halen gönderilmediğinden bahsedilerek söz konusu paranın bir an önce gönderilmesi istenilmiştir. Bilindiği gibi Çırağan Sarayı pek çok talihsizliği yaşamış bir saraydır. Geçirdiği yangınlar nedeniyle olumsuz olarak anılmaktadır. Sarayın yapımında halktan toplanan paraların etkisiyle halkın hoşnutsuzluğu mu söz konusuydu acaba?…
Üçüncü belge(BOA Fon Kodu: ŞD. Dosya No. 1825)1870 tarihlidir ve Ünye ile birlikte Niksar, Çarşamba ve Bafra kazalarında olan yangın tulumbası ve diğer itfaiye âletlerine olan gereksinimden bahsedilmiştir. 1870 tarihi, dönemi itibarıyla ahşap yapıların ağırlıkta olduğu bir dönemdir. Bu tarih, büyük İstanbul yangını ile de hatırlanmaktadır. Ahşap ağırlıklı yapılarda başlayan bir yangın rüzgârın da etkisiyle kısa sürede büyümekte ve yayılarak etkisini ve zararını arttırmaktadır.
Dördüncü belge(BOA Fon Kodu: İ..BH.. Dosya No. 1)1892 tarihlidir ve Ünye’nin sahip olduğu önemden bahsedilerek limanında hizmet verecek bir liman dairesine olan ihtiyaç nedeniyle burada bir an önce liman dairesi inşaatına başlanması önerilmiştir.
Belgelerin okunmasındaki katkılarından dolayı Osmanlıca Tarih, Edebiyat ve Osmanlıca Mühimme Grubu üyelerinden Mustafa Demirel, Yavuz Kılbaş, Yusuf Cantürk ve Mehmet Kahramanoğlu’na çok teşekkür ederim. Saygılarımla, Murat Dursun Tosun.
Şimdi bu dört belgenin yukarıda adları zikredilen hocalarımız tarafından yapılan transkribelerine (çevriyazılarına)yer verelim.
BOA Fon Kodu: A.}MKT.MHM. Dosya No.: 356, Gömlek No.: 58, Tarihi: 9 Muharrem 1283 (24 Mayıs 1866), Konusu: Ünye kasabasında Pazar günü kurulmakta olan pazarın Cumartesi gününe alınması.
Maliye Nezareti Celilesine
Ünye kasabasında Pazar günü ikame olunan pazarın Cumartesi gününe tahvili hakkında Canik Mutasarrıflığı’ndan vürud iden (gelen) tahrirat melfuf (ekli) mazbata ile beraber suy-ı samilerine gönderilmiş olmağla emsali mucibinde iktizasının icra ve ifadesi mütevakkıf-ı himem-i behiyyeleridir.
BOA Fon Kodu: A.}MKT.MHM. Dosya No.: 402, Gömlek No.: 23, Tarihi: 22 Zilkade 1284 (16 Mart 1868), Konusu: Çırağan Sarayı’nın masrafı için Ünye emvalinden gönderilmesi gereken havalatın bir an önce gönderilmesi.
Hû
Çırağan Sahil Saray-ı Hümayunu ebniyesinin masarıfı içün hazine-i hassa nezaret-i celilesi cânibinden tastir buyurulub Ünye Sancağı’na verilmiş olan havalenamelerde muharrer dört yük (1 yük yüz bin kuruş) yetmiş bir bin guruşun sür’at-i tahsili içün ebniye-i aliyye canibinden me’mur-ı mahsuslar ol-tarafa gönderilmiş ise de dört beş mahdan (aydan) beri bir akçe ahzına (tahsiline) dest-i res (muvaffak) olamadıklarından kat’-i nazar-ı meblâğ-ı mezburun serian tesviyesi hususu cânib-i seniyyü’l-cevanib hazret-i vekâlet-penâhilerinden tastir buyurulacak (yazılacak) tahrirat-ı aliyye-i veliyyü’n-ni’âmilerinin ihsanına muhtaç mevaddan bulunduğu canib-i mezburdan me’murin-i merkûmuna beyan ve ifade olunmuş olmağla zikr olunan altı kıt’a havalenamelerin a’dad (sayıları) ve tevarih-i muhtelifeleriyle şâmil oldukları mikdar-ı mebaliği ber-vech-i âti takdim-i hâk-i pây-i cânib-i vekâlet-penâhileri kılınub muvafık-ı re’y-i hazret-i veliyyü’n-ni’âmileri buyurulduğu halde hususat-ı merkûmenin tekrar te’kide hacet kalmayarak serian tesviye olunması ve yine ebniye-i seniyye ile muamelât-ı kadimede bulunan Saveryo nam tüccarın matlubu olub iki kıt’a havale mucebince Ünye sandığundan itası mukarrer olan ikiyüz bin guruşun dahi mümkün mertebe te’diyesine say’ (çalışılması) ve himmet buyurulması hususlarına muhtaç görünen irade-i isabet ifade-i cenâb-ı daveranelerinin bâ-iş’arat-ı âliyye Ünye Mutasarrıflığı cânibine ısdarı istirhamında ve her halde emr u ferman hazret-i men-lehu’l-emrindir.
Belgenin en sonunda Ünye Sancağı’nın seksen üç senesi(1283) emvalinden 13 Kasım ve 15 Aralık 1867 tarihlerinde 477.000 guruş’un 6 kalemde Aded-i Tahriratları verilmiştir.
BOA Fon Kodu: ŞD. Dosya No.: 1825, Konusu: 54, Tarihi: 29 Safer 1287 (31 Mayıs 1870), Konusu: Canik Sancağında Ünye, Niksar, Çarşamba ve Bafra kazalarına yangın tulumbaları gönderilmesi lüzumu. (Trabzon 1)
Hû
Dâhiliye Nezâreti Celilesi Cânib-i Âliyesine
Canik sancağı meclisinden bi’l-vürud meclis-i umumî-i vilâyete havale olunan mazbatanın on birinci bendinde liva-i mezkûra tâbi Ünye ve Niksar ve Çarşamba ve Bafra kazalarında harik (yangın) tulumbası bulunmadığından kanca ve balta ve koğa (kova) misillü lüzumu olacak alât ve edevatı bahaları mahallerince ashab-ı servet ve iktidar taraflarından verilmek üzere mezkûr kazalar içün birer adet ki cem’an dört aded tulumbanın celbi lüzumu inha olunmuş ve lede’t-teammül harik (yangın) keyfiyeti mesaib-i azimeden (büyük musibetlerden) olarak maazallah hin-i vuku’unda edevat-ı itfaiyenin fıkdanı hasarat-ı azimeyi mudi olageldiği umur-ı malumeden bulunmuş idiğünden ve zikr olunan mahallerde ise harik tulumbalarının şiddet-i lüzumu gösterilüb vürudlarında verilmek üzere esmanı dahi iane suretiyle mahallerince taahhüd kılındığından ol-mikdar tulumbaların hortumlarıyla beraber bu tarafa irsali hususunun leffen iktiza edenlere emr u tenbihine müsaade-i celile-i daverileri erzan buyurulmasının huzur-ı mekarin-nüşur-ı hidivilerine arz ve iş’arı ve mezkûr tulumbalar esmanının tesviyesine nevahi-i mezkûre ehl-i servetinin ibraz eyledikleri arzu âsâr-ı mergube-i vataniyeden (takdir edilmiş vatan eserlerinden) olmasıyla takdir ve tahsisini havi mahallerine tebligat-ı lâzıme ifa olunmak üzere liva-i mezkûr mutasarrıflığına dahi tahrirat-ı mahsusa tisyarı münasib mütalâa olunmuş ve ol-vechile mutasarrıflık-ı mezkûre tahrirat-ı icabiye itare kılınmış idiğünden lütfen ve ihsanen dört aded tulumbanın hortumlarıyla beraber doğruca mutasarrıflık-ı mezkûr canibine irsali hususunun iktiza edenlere emr u havalesi ve suret-i hal ile mikdar-ı bahalarının irade ve inba buyurulması bâbında ve her halde emr u ferman hazret-i men-lehu’l-emrindir.
Fi 27 Muharrem Sene (12)87 ve fi 16 Nisan Sene (12)86 (29 Nisan 1870)
Vali-i Vilâyet Trabzon Bende ve azalar
BOA Fon Kodu. İ..BH.. Dosya No.: 1, Gömlek No.: 12, Tarihi: 02 (C) Cemaziye’l-ahir 1310 (22 Aralık 1892), Konusu: Canik Sancağı mülhakatından Ünye İskelesi’nde bir liman dairesi inşâsı.
Hû
Nezâret-i Umur-ı Bahriye Mektûbî Kalemi
Ma’ruz-ı çaker-i kemineleridir
Canik sancağı mülhakatından Ünye iskelesinin memerr (cadde) ve işlek mahalden olduğu halde orada bir liman dairesi olmayub liman reisi ötede beride ve sahilden uzakda ikamet ederek bu yüzden liman hâsılatı sektedar olmakta ve bir hayli de icare verilmekde olmasına ve leffen takdim kılınan resm ile keşf varakasında gösterildiği vechile mahal-i mezkûrda lebideryadan tefrik edilen arsa-i haliye-i emiriye üzerine dokuz bin iki yüz elli guruşla bir liman dairesi inşâsıkabil olacağı anlaşılmasına binaen masarıf-ı keşfini tecavüz ettirilmeyüb bi’t-tasarruf daha ehven (az masrafla) vücuda getirilmesine say’ ve gayret olunmak ve meblâğ-ı mezbur liman hâsılatından tesviye edilmek üzere icra-yı icabı hususunun istizanı Şûrâ-yı Bahriye’den ifade kılınmağla ifa-yı muktezasına müsaade-i celile-i sadaret-penahileri şayan buyurulmak bâbında emr u ferman hazret-i men-lehu’l-emrindir.
Fi 10 Cemaziye’l-ahire Sene 1310 ve fi 17 Kanun-i-evvel Sene (1)308 (30 Aralık 1892)
Nâzır-ı Bahriye Bende
Basılı 15 kitabı bulunan araştırmacı – yazar – nahhat Sayın Murat Dursun TOSUN’un bloğunda 1.200’ü aşkın çalışması vardır. Yaklaşık 8 senedir Naht (Hatt-ı Ahşap) sanatıyla da ilgilenmekte olup 2 kez İstanbul’da, 1 kez Şebinkarahisar’da, 1 kez de Alucra’da sergi açmıştır.Osmanlıca’dan Türkçe’ye çevriyazı arşivi hayli zengin. Arşivini gözden geçirmek isteyenler https://muratdursuntosun.wordpress.com/author/muratdursuntosun/page/14/ adresinden istifade edebilirler.
KAYNAKÇA :
1TOSUN, Murat Dursun – Ünye’ye Dair Osmanlıca Muhtelif Yazışmalar, 7 sayfa,c3bcnye1.pdf
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.